Κείμενο: Δώρα Ψωμά
Γραφιστικά: Κατερίνα Φάκα
Επιμέλεια: Δήμητρα Μέγα
Ας βάλουμε τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση σχετικά με την Εκπαίδευση Ενηλίκων και τη Διά Βίου Μάθηση. Η φράση “Διά Βίου Μάθηση” ή “Δια Βίου Εκπαίδευση’’ με τη σημασία της εκμάθησης μίας δεξιότητας σε κάποιο γνωστικό αντικείμενο σε οποιοδήποτε στάδιο της ενήλικης ζωής έχει μπει στο λεξιλόγιό μας εδώ και χρόνια.
Οι απαρχές της Δια Βίου Μάθησης ως σύγχρονης τάσης εντοπίζονται στην Βρετανία και στις ΗΠΑ στα μισά του 20ου αιώνα. Το αποφασιστικό βήμα έγινε στη δεκαετία του 1970 όταν θεσμοθετήθηκε ως στάδιο της μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Έκτοτε, Κέντρα Διά Βίου Μάθησης κάνουν την εμφάνισή τους σε όλη την Ευρώπη και από τη δεκαετία του 1980 και έπειτα και στη χώρα μας.
Στα Ελληνικά συναντάμε επίσης τους όρους και τα ακρωνύμια ΣΕΚ και ΕΕΚ που σημαίνουν αντίστοιχα “Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση και Κατάρτιση” και “Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση”. Στα αγγλικά την έννοια Δια Βίου Μάθηση τη συναντάμε συχνά τον όρο “Lifelong Learning” και “Continuing Education and Professional Training”.
Στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Παιδείας μάλιστα διαβάζουμε ότι η Δία Βίου Μάθηση είναι και μία φιλοσοφική έννοια που συνδέεται άρρηκτα με την ανθρώπινη ιστορία και την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη. Παρόλ’ αυτά, γνωρίζουμε την ιστορία της ή το γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτή διενεργείται μέσα από τα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης;
Διά Βίου Μάθηση: 5 ερωτήσεις για reflection
- Γνωρίζουμε άραγε ότι η Δία Βίου Μάθηση είναι στενά συνυφασμένη με τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη χειραφέτηση της γυναίκας και την πολιτική ισότητα;
- Μας πέρασε ποτέ από το μυαλό ότι στα Κέντρα Δία Βίου Μάθησης καταρτίζονται άνθρωποι όλων των ηλικιών και σε διάφορα στάδια της επαγγελματικής τους ζωής, δημιουργώντας έτσι ένα ιδιαίτερα diverse πεδίο αλληλεπίδρασης;
- Μας είναι ξεκάθαρο το γιατί πολλά από τα Προγράμματα Κατάρτισης σχεδιάζονται από κρατικούς και διεθνείς φορείς, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, και μάλιστα μας παρέχουν εκτός από γνώσεις και δεξιότητες, ένα εκπαιδευτικό επίδομα;
- Είχαμε ως τώρα σκεφτεί ότι τα Δία Βίου Προγράμματα Κατάρτισης ενηλίκων αποτέλεσαν το όχημα για την εύρεση εργασίας, την ειδίκευση ή την επανειδίκευση χιλιάδων ανθρώπων που βελτίωσαν με αυτόν τον τρόπο τη ζωή τους;
- Και κάτι ακόμα πιο χειροπιαστό: είχαμε ποτέ αναρωτηθεί τον ρόλο που έπαιξαν τα Κέντρα Δία Βίου Μάθησης στην κατάρτιση μίας ολόκληρης γενιάς εργαζομένων όταν κατά τη δεκαετία του ‘90 ξεκίνησαν να χρησιμοποιούνται ευρύτατα οι Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές και το Διαδίκτυο;
Διά Βίου Μάθηση: όλα όσα είναι χρήσιμο να γνωρίζεις
Στο εναρκτήριο αυτό άρθρο του blog της IDEA training επιχειρούμε σε πρώτη φάση να βάλουμε τα πράγματα σχετικά με τη Δία Βίου Μάθηση στη σωστή τους διάσταση. Και κυρίως να κατανοήσουμε το πώς μία έννοια τόσο στενά συνυφασμένη με την προσωπική και επαγγελματική μας ανάπτυξη, στην εποχή μας συχνά παρερμηνεύεται ή και επισκιάζεται. Παράλληλα, παρέχουμε πληροφορίες για τρέχοντα Προγράμματα Κατάρτισης στο Κέντρο Διά Βίου Μάθησης της IDEA training.
Καταρχάς να ξεκαθαρίσουμε ότι η Διά Βίου Μάθηση είναι μία εκπαιδευτική διαδικασία που αφορά κάθε χρόνο χιλιάδες ανθρώπους στην Ελλάδα: επαγγελματίες της Εκπαίδευσης Ενηλίκων, καταρτιζόμενες και καταρτιζόμενους, δημόσιους οργανισμούς, Πανεπιστήμια και τέλος τα ίδια τα Κέντρα Δία Βίου Μάθησης. Παραμένει ωστόσο μία από τις λιγότερο μελετημένες και διαδεδομένες έννοιες του 21ου αιώνα.
Όλες και όλοι στην ενήλικη ζωή μας, επιστρέψαμε κατά καιρούς στα θρανία. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Σε ένα και μόνο Πρόγραμμα Κατάρτισης, από τον Οκτώβριο του 2022 μέχρι και σήμερα 120.000 κάτοχοι δελτίου ανεργίας και 150.000 εργαζόμενες και εργαζόμενοι παρακολουθούν ήδη, έχουν ολοκληρώσει ή ετοιμάζονται να ξεκινήσουν κάποιο Αντικείμενο Κατάρτισης. Είναι σχεδόν αδύνατο να μην έχετε ακούσει από κάποιο οικείο σας πρόσωπο ότι γράφτηκε σε κάποιο τέτοιο πρόγραμμα ή πιθανότατα εσείς να είστε αυτό το άτομο! Σωστά;
Επιδοτούμενα Προγράμματα Κατάρτισης στα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης: πώς μπορείς να αποκτήσεις δεξιότητες και να επιδοτηθείς από την Ευρωπαϊκή Ένωση;
Τα επιδοτούμενα προγράμματα κατάρτισης απευθύνονται εξίσου σε ανέργους και εργαζομένους, είναι πολλά και προσφέρουν δεξιότητες, πιστοποίηση και εκπαιδευτικό επίδομα.
Αν στην παρούσα φάση της ζωής σου βρίσκεσαι σε ένα μεταβατικό στάδιο και έχεις ενεργό δελτίο ανεργίας, μπορείς να εγγραφείς σε ένα επιδοτούμενο Πρόγραμμα Κατάρτισης ανέργων για Πράσινες και Ψηφιακές Δεξιότητες, κάνοντας κλικ εδώ και να συμπληρώσεις την ανάλογη φόρμα της IDEA training. Αυτό σημαίνει ότι παράλληλα με την απόκτηση δεξιοτήτων και πιστοποιητικού, δικαιούσαι επιπλέον και ένα εκπαιδευτικό επίδομα, συνήθως 5 ευρώ ανά ώρα κατάρτισης.
Σε περίπτωση που σε ενδιαφέρει να εγγραφείς σε ένα επιδοτούμενο πρόγραμμα κατάρτισης εργαζομένων για Πράσινες και Ψηφιακές Δεξιότητες, μπορείς να κάνεις κλικ εδώ και να συμπληρώσεις την ανάλογη φόρμα της IDEA training. Στην περίπτωση αυτή επίσης δικαιούσαι εκπαιδευτικό επίδομα.
Σε περίπτωση που σε ενδιαφέρει να εγγραφείς σε ένα επιδοτούμενο πρόγραμμα κατάρτισης εργαζομένων για Πράσινες και Ψηφιακές Δεξιότητες, μπορείς να κάνεις κλικ εδώ και να συμπληρώσεις την ανάλογη φόρμα της IDEA training. Στην περίπτωση αυτή επίσης δικαιούσαι εκπαιδευτικό επίδομα.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα παραπάνω και για περισσότερα, επιδοτούμενα και μη, προγράμματα κατάρτισης της IDEA training, μπορείς να περιηγηθείς στην ιστοσελίδα μας ή να εγγραφείς στο Newsletter μας.
Μία συνοπτική ιστορία της Διά Βίου Μάθησης
H έννοια της δια βίου μάθησης είναι τόσο παλιά όσο και ο κόσμος. Το Ταλμούδ και η Παλαιά Διαθήκη παροτρύνουν τον άνθρωπο “να μαθαίνει σε όλη του τη ζωή”. Στην Κλασική Αθήνα λειτουργούν οι πρώτες ρητορικές και φιλοσοφικές σχολές που διδάσκουν κυρίως σε ενήλικες πολίτες. Κατά τον Μεσαίωνα οι Συντεχνίες αποτελούν την αποκλειστική εστία επαγγελματικής κατάρτισης για περιζήτητες τέχνες.
Τυπογραφία, Ανακαλύψεις, Διαφωτισμός και fast forward στα τέλη του 19ου αιώνα όταν στην Οξφόρδη λειτούργησαν τα πρώτα τμήματα εκπαίδευσης ενηλίκων.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο του Μεσοπολέμου παρατηρείται για πρώτη φορά η ένταξη των γυναικών της εργατικής τάξης σε προγράμματα κατάρτισης ενηλίκων. Αυτή ήταν η έμπρακτη απόδειξη της χειραφέτησής των γυναικών μετά την κατοχύρωση του δικαιώματος ψήφου. Βρετανίδες κάθε ηλικίας ενθαρρύνονταν να καταρτιστούν σε κάποιο επάγγελμα λόγω της στρατολόγησης των ανδρών στους Παγκόσμιους Πολέμους.
Λέγεται μάλιστα ότι μια νεαρή βρετανίδα είπε στην τότε Υπουργό Παιδείας Ellen Wilkinson :
“Δεν θέλω πια να πλένω πιάτα! Θέλω να μορφωθώ και να εργαστώ!”
Στη δεκαετία του 1960 στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στις ΗΠΑ επικρατούν τρεις τάσεις στη Διά Βίου Μάθηση.
-Το 1962 ιδρύεται στη Νέα Υόρκη το Ινστιτούτο για Ενήλικες Επαγγελματίες που προσφέρει πολιτιστικά και καλλιτεχνικά κυρίως προγράμματα για τη λευκή αστική τάξη.
-Το 1964 στον Νότο ιδρύονται τα Freedom Schools με σκοπό να εκπαιδεύσουν τον αφροαμερικανικό πληθυσμό καθώς και τη λευκή εργατική τάξη σε δεξιότητες γλωσσικού και αριθμητικού γραμματισμού και στα Πολιτικά Δικαιώματα. Ιδρύονται 40 θερινά Freedom Schools με 2.500 καταρτιζόμενα άτομα κάθε ηλικίας, προωθώντας έτσι τη διαγενεακή εκπαίδευση και επικοινωνία.
–Την ίδια χρονιά εγκαινιάζεται στο University of California Berkeley το Ελεύθερο Πανεπιστήμιο με σκοπό να παρέχει δωρεάν ακαδημαϊκά μαθήματα από όλες και όλους για όλες και όλους. Η ιδέα εξαπλώνεται γρήγορα σε 300 πανεπιστήμια σε όλη τη χώρα.
Μπαίνοντας στη δεκαετία του 1970 και πλησιάζοντας γεωγραφικά και γεωπολιτικά στη χώρα μας, και διαπιστώνουμε ότι η ιστορία της Διά Βίου Μάθησης χρωστάει πολλά σε πολιτικούς της Σουηδίας και της Γαλλίας.
Ο Olof Palme, τότε Υπουργός Παιδείας της Σουηδίας, υποστήριξε την εναλλακτική εκπαίδευση και κατάρτιση για την κάλυψη των αναγκών της αγοράς εργασίας.
Στη Γαλλία, o Υπουργός Παιδείας Edgar Faure νομοθετεί υπέρ του επαγγελματικού προσανατολισμού των πανεπιστημίων. Στον απόηχο αυτού, η Γαλλία υιοθετεί το μοντέλο της ‘’ανοικτής εκπαίδευσης’’ των ΗΠΑ.
Το 1972 η UNESCO ακολούθησε την τάση αυτή χάρη στην έκθεση του Edgar Faure με τίτλο «Learning to be» τονίζοντας το καθολικό δικαίωμα στην εκπαίδευση.
Ωστόσο, η δεκαετία του ’90 αποτελεί σημείο καμπής για την άνοδο της εφαρμογής της πολιτικής στον τομέα της Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης και Κατάρτισης. Στη δεκαετία του ’90, η έννοια της Δια Βίου Μάθησης επικράτησε με την εμφάνιση της Κοινωνίας της Γνώσης που απαιτούσε τη χρήση Νέων Τεχνολογιών. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jacques Delors έγινε βασικός παράγοντας στην προώθηση της δια βίου μάθησης. Η έκθεσή του στην UNESCO με τίτλο «Learning: The Treasure Within» (1996), επιμένει στους τέσσερις πυλώνες της δια βίου μάθησης:
- Μαθαίνω πώς να μαθαίνω
- Μαθαίνω πώς να αποκτώ δεξιότητες
- Μαθαίνω πώς να συμβιώνω σε μία πολυπολιτισμική και ανοιχτή κοινωνία
- Μαθαίνω πώς να υπάρχω
Σύμφωνα με τον Jacques Delors, οι αρχές αυτές προάγουν τη δημοκρατία και δίνουν νόημα στην ανθρώπινη ζωή. Στο πλαίσιο αυτό, η συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) καθόρισε για πρώτη φορά την εκπαίδευση ως μέρος της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 126).
Στην Ελλάδα στον 20ο αιώνα παρατηρείται μία αργή δραστηριότητα στον τομέα της Δία Βίου Μάθησης στο πρώτο μισό του αιώνα ωστόσο σταδιακά και με την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.
Από το 1929 που καθιερώνονται τα νυχτερινά σχολεία ενηλίκων επί Βενιζέλου μέχρι το 1980 μικρή δραστηριότητα παρατηρείται στον τομέα της Διά Βίου Μάθησης.
Ωστόσο στα 1981, με την επίσημη ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες για τον θεσμό της λαϊκής επιμόρφωσης.
Με αργά αλλά αποφασιστικά βήματα μέσα στη δεκαετία 1981 –1990 δημιουργούνται 350 επιμορφωτικά κέντρα με 1,5 εκατ. καταρτιζόμενες και καταρτιζόμενους. Η Κοινωνία της Γνώσης και οι Νέες Τεχνολογίες προσδίδουν νέο περιεχόμενο στη Δια Βίου Μάθηση και Εκπαίδευση.
Από το 1993 και μετά, η ευρεία χρήση του προσωπικού υπολογιστή (PC) και η διάχυση του διαδικτύου είναι οι νέες προκλήσεις για το ανθρώπινο δυναμικό στη χώρα μας. Στην IDEA training στη Θεσσαλονίκη ξεκινούν κάποια από τα πρώτα σεμινάρια χρήσης Η/Υ για ενήλικες.
Σημείωση της συντάκτριας: Ευχαριστούμε τον Φάνη Ουγγρίνη για τις πολύτιμες συμβουλές και ιστορικές πληροφορίες όσον αφορά τη σύνταξη αυτού του άρθρου
Σημείωση: Όλες οι εικόνες προέρχονται από το public domain
Βιβλιογραφία
A History of LLIs, Road Scholar, https://www.roadscholar.org/. Accessed 9 January 2023.
Deborah Menkart & Jenice L. View, Exploring the History of Freedom Schools, Civil Rights Movement, https://www.civilrightsteaching.org/. Accessed 10 January, 2023.
Bourdon, Muriel. (2014). Lifelong Learning from the ‘70s to Erasmus for All: A Rising Concept. Procedia – Social and Behavioral Sciences. 116. 3005-3009. 10.1016/j.sbspro.2014.01.697. Accessed 5 January, 2023.
Kathryn Lynch-Morin, A brief history of continuing education, Tue, Jun 18, 2013, https://lern.org/. Accessed 9 January, 2023.
Yow, Valerie. (2006) ‘In the Classroom Not at the Sink: Women in the National Council of Labour Colleges’, History of Education 22, no.21 87.
Pushpa Kumbhat (2022) Women in the world of adult education 1920–1945, Women’s History Review, DOI: 10.1080/09612025.2022.2126635. Accessed9 January 2023.
https://uil.unesco.org. Accessed 10 January, 2023.
